Maarten
De stijgende volatiliteit van elektriciteitsprijzen op de EPEX-beurs vormt een groeiende uitdaging voor zowel huishoudens als bedrijven. Door de overgang naar duurzame energiebronnen, variërende weersomstandigheden en schommelingen in vraag en aanbod veranderen uurprijzen soms drastisch binnen één dag. Deze onvoorspelbaarheid bemoeilijkt budgettering, planning van energieverbruik en het kiezen van geschikte energiecontracten. Een duidelijke probleemstelling is daarom hoe consumenten en organisaties effectief kunnen omgaan met wisselende EPEX-uurprijzen om kosten te beheersen en hun energiegebruik strategisch te plannen.
Hieronder tref je onze uitgebreide en auteursrechtvrije kostengids over EPEX-uurprijzen voor elektriciteit in Nederland.
Inhoudsopgave
1. Wat is EPEX SPOT en hoe werkt het?
- EPEX SPOT is de Europese elektriciteitsbeurs voor kortetermijnhandel.
- Voor Nederland worden Day-Ahead-prijzen vastgesteld: één dag van tevoren, voor elk van de 24 uur van de volgende dag.
- Marktpartijen (producenten, leveranciers, traders) bieden hoeveelheden en prijzen aan. Het snijpunt van vraag en aanbod bepaalt de uurprijs.
- De beursprijs wordt meestal uitgedrukt in €/MWh. Voor consumenten is €/kWh handiger: deel de €/MWh door 1.000.
- Voorbeeld: 100 €/MWh = € 0,10/kWh.
2. Kostenelementen bovenop de EPEX-prijs
De kale EPEX-prijs is slechts één onderdeel. Voor eindgebruikers komen er kosten bij:
| Component | Omschrijving |
|---|---|
| Beursprijs (EPEX) | De uurprijs op de EPEX-beurs. |
| Inkoopvergoeding / opslag leverancier | De leverancier rekent een marge en dekt risico’s (balans, onbalans). Vaak ~€ 0,01–€ 0,03/kWh. |
| Netbeheerkosten | Vaste bedragen voor transport en aansluitingen, onafhankelijk van het uur. |
| Energiebelasting | Vastgesteld door de overheid per kWh. |
| Opslag Duurzame Energie (ODE) | In 2023 samengevoegd met de energiebelasting, maar kan nog apart genoemd worden. |
| BTW (21 %) | Wordt berekend over alle bovenstaande posten samen. |
3. Hoe variëren uurprijzen?
- Daluren: Nacht of momenten met veel wind/zon → prijzen kunnen onder € 0,05/kWh liggen.
- Piekuurprijzen: Avond of koude winterdagen → kan boven € 0,20/kWh komen.
- Negatieve prijzen: Als het aanbod enorm is en de vraag laag (bijvoorbeeld zonnige, winderige middagen in het weekend), kan de prijs onder nul zakken. Dan wordt je feitelijk betaald om stroom af te nemen.
4. Factoren die prijsbewegingen veroorzaken
- Weersomstandigheden – Meer zon en wind verlaagt de prijs.
- Vraagprofiel – Hoge vraag (koude avonden) verhoogt de prijs.
- Gas- en CO₂-prijzen – Gascentrales bepalen vaak de marginale kostprijs. Duur gas of CO₂-rechten maakt stroom duurder.
- Netcongestie en export/import – Beperkingen in transport of handel met buurlanden beïnvloeden de beurs.
- Beleidsmaatregelen – Heffingen, subsidies en belastingwijzigingen hebben impact op de eindprijs.
5. Voorbeeldberekening (fictieve waarden)
Stel je gebruikt 1 kWh in een uur waarin de EPEX-prijs € 0,09/kWh is:
| Post | Bedrag (€) |
|---|---|
| Beursprijs (EPEX) | 0,090 |
| Leverancier-opslag | 0,020 |
| Energiebelasting | 0,125 |
| Netbeheerkosten* | 0,015 |
| Subtotaal vóór BTW | 0,250 |
| BTW 21 % | 0,053 |
| Totaal per kWh | 0,303 |
*Netbeheerkosten zijn meestal vast per maand/jaar en worden hier omgerekend naar een kWh-equivalent.
6. Hoe kun je besparen
- Slim verbruik plannen: Gebruik grootverbruikers (boiler, EV-laden) tijdens goedkope uren.
- Monitor live-prijzen: Apps en websites (bijv. dynamische energieleveranciers of openbare data) tonen EPEX-uurprijzen.
- Overweeg dynamische contracten: Dan profiteer je direct van lage uurprijzen.
- Energieopslag: Batterijen of slimme apparaten kunnen stroom opslaan bij lage prijzen en gebruiken bij hoge prijzen.
